پژوهشگر تاریخ علم در ایران گفت: ساعت‌های آفتابی اصفهان در حال خراب شدن است.

محمد باقری دوشنبه‌شب به مناسبت گرامیداشت روز ساعت‌های آفتابی در جمع خبرنگاران و اساتید نجوم بیان داشت: علم ساخت ساعت‌های آفتابی با به کارگیری دو علم ریاضیات و فرمول‌های مثلثاتی در ارتباط است و هر شخصی بر حسب علاقه و وسعت مالی خود می‌تواند ساعت‌های آفتابی مختلفی ساخته و از آنها استفاده کند.
وی با بیان اینکه بیشترین ساعت‌های آفتابی در شهر تاریخی اصفهان وجود دارد، اظهار داشت: این ساعت‌های آفتابی در مساجد قدیمی اصفهان مانند مسجد حکیم، مدرسه چهار باغ و... بنا شده است حتی نمونه‌های جدید ساخته شده از ساعت‌های آفتابی را می‌توان در مصلی اصفهان و در جای جای شهر اصفهان دید.
این محقق ساعت‌های آفتابی تصریح کرد: از کتاب‌های تاریخی پیش از اسلام کتابی بر جای مانده که در این کتاب که به زبان فارسی منتشر شده می‌توان نوشته‌های زیادی را درباره ساعت‌های آفتابی دید و جستجو کرد.
وی با اشاره به اینکه ابوریحان بیرونی در کتاب یکتا درباره سایه‌ها که بیشتر پیرامون علم مثلثات است روشی را برای مدرج کردن ساعت‌های آفتابی از کتاب ذکر شد نقل کرده است، افزود: به علاوه از دانش زمان سنجی در سایه‌ها نیز در کتاب‌های دینی دوره ساسانی آثاری به جای مانده که با نام شایست نشایست یا همان بایدها و نبایدها است.
باقری با بیان اینکه در کتاب بایدها و نبایدها درمورد زمان شرعی نماز عصر صحبت‌های دینی زیادی مطرح شده است، خاطرنشان کرد: در واقع زمان نماز عصر بسته به فصول مختلف نسبت شاخص به طول سایه بوده و در این کتاب نوشته شده که طول سایه چه نسبتی با طول شاخص دارد.
وی بیان داشت: استفاده و ساخت ساعت‌های آفتابی سبب پیشرفت مثلثات کروی در دوران اسلام شده و دانشمندان آن زمان به ویژه ابوریحان بیرونی کتاب‌های زیادی را در این زمینه منتشر کرده است که عربی آن به انگلیسی ترجمه شده است.
پژوهشگر تاریخ علم در ایران با بیان اینکه یکی از بهترین مواردی که در تمدن اسلامی درباره ساعت‌های آفتابی صحبت شده است نامه جمشید کاشانی به پدرش است، اظهار داشت: در این نامه در مورد چگونگی ساخت ساعت‌های آفتابی و دشواری‌های ساخت آن در کشورهای دیگر توضیحاتی داده شده است.
وی با اشاره به اینکه ساعت‌های آفتابی باید رو به جنوب ساخته شوند و دیواری که این ساعت‌ها روی آنها نصب می‌شود باید دقیقا شرقی ـ غربی باشد، ادامه داد: معماران اصفهانی برای اینکه از این مشکل رهایی یابند روی تمام پشت بام‌های مسجد دیوارهای کوچک مستطیل شکل شرقی ـ غربی ساخته و بدین نحو بر مشکل محاسبات بی‌شمار فائق آمده و در نهایت روی دیوار خطوط تنظیم ساعت را ایجاد و ساعت آفتابی را می‌ساختند.
باقری با بیان اینکه نمونه این ساعت‌های آفتابی در مسجد علی‌قلی آقا، مسجد سید و مسجد حکیم وجود دارد، تصریح کرد: در تمدن اسلامی به ساعت‌های آفتابی رخامه و به علم ساعت‌های آفتابی علم ارخام می‌گفتند، اما امروزه به آنها ساعت‌های شمسی می‌گویند.
وی در مورد تعدیل زمان که برای ساعت‌های آفتابی بکار می‌رود، گفت: در واقع تعدیل زمان به معنی معادله بوده و تفاوت زمان اعلام شده توسط رادیو و تلویزیون و زمان اندازه‌گیری شده توسط ساعت آفتابی است.
پژوهشگر تاریخ علم در ایران با اشاره به ساعت مسجد حکیم خاطرنشان کرد: این ساعت از ساعت‌های آفتابی عمودی بوده که وجه این ساعت رو به شمال سماوی است و در عرض جغرافیایی 32:39 درجه و طول جغرافیایی 51:20 واقع شده است.

 نوشته شده توسط سجاد عباسی در سه شنبه 89/4/1 و ساعت 11:1 صبح | نظرات دیگران()